In volle vlucht; een ode aan de verbeelding

De ideeën, achtergronden en inzichten van De Blauwe Feniks, uitmondend in ons ‘Manifest’.

Albert Einstein schreef:
“Het werkelijke kenmerk van intelligentie is niet kennis,
maar verbeeldingskracht.”

En ook:
“… de gave van de fantasie heeft meer voor mij betekend dan welk talent voor
abstract denken dan ook.”

Theaterstichting De Blauwe Feniks (DBF) heeft de overtuiging dat zaken als: fantasie, creativiteit en verbeeldingskracht belangrijk zijn om uitdagingen in het leven aan te kunnen en om bepaalde problemen aan te kunnen pakken. En is bovendien niet juist het vermogen tot inleving dat wat ons mens maakt en onderscheidt? In onze ogen kan theater een positieve rol spelen in het stimuleren van de verbeelding en het creatief denken en
daarmee van toegevoegde waarde zijn in ieders persoonlijk leven.

We leven echter in een tijd waarin er een overvloed is aan materiaal dat weinig aan de verbeelding overlaat en waarin de wereld ons meer en meer via een bombardement aan hapklare beelden wordt getoond. Er is niet alleen een overdaad aan nieuws, maar ook aan reclames, video’s en filmpjes. DBF erkent dat het op een bepaalde manier een verrijking van ons leven kan zijn en dat er ook een positieve kant aan deze cultuur is. Maar we constateren en ervaren ook bepaalde risico’s. Kinderen, jongeren, maar ook volwassenen hoeven bij veel ‘formats’ hun eigen verbeelding en fantasie nauwelijks meer aan te spreken, veel wordt al letterlijk voor ons verbeeld. Het gevaar bestaat dat dit vermogen tot verbeelding, tot inleving en tot creatief denken ondergesneeuwd raakt en dat de eigen fantasie niet meer wordt geprikkeld. Fantasie kun je aanwakkeren en ‘trainen’, maar je kunt het ook laten verdorren en doodbloeden. Een valkuil van al die kant en klare beelden is dat de verbeelding stokt. DBF wil daar voor waken, want we zijn van mening dat juist theater hier een tegenwicht aan zou kunnen bieden.

Maar ook een deel van het theaterlandschap zelf is opgeschoven naar de kant van het ‘beeld-bombardement’. Moderne technologie en eindeloze technische mogelijkheden hebben ook in het theater haar intrede gedaan. Dat heeft het theater op een bepaalde manier verrijkt en bijzondere voorstellingen voortgebracht. Maar aan de andere kant lijkt het soms door te slaan naar: ‘spektakel om het spektakel’. Voorstellingen waarbij de inzet van zaken als: videoschermen, computers, multimedia-apparatuur, beeld-projectoren, lichtshows en ‘walls of sound’ de overhand hebben, kunnen afleiden van het verhaal, van de kern. Kunnen leiden tot effectbejag. En kunnen de fantasie van de toeschouwer in de weg zitten of doodslaan.
En hiermee is het theater niet meer perse een unieke en veilige plek voor fantasie en verbeelding. Zoals het dat zou kunnen of misschien zelfs moeten zijn. Ook in het theater zelf bestaat er helaas het risico van verschraling van de fantasie.

DBF wil met haar voorstellingen de verbeeldingskracht juist blijven prikkelen en er een beroep op blijven doen. Dat levert theater op dat is teruggebracht tot de essentie. In zowel de benadering van het stuk, als ook in spel, vormgeving en techniek wordt gestreefd naar een zekere ‘kernachtige waarheid’. Hierdoor ontstaat er ruimte en lucht voor de fantasie van de toeschouwer. En de waarde van de illusie wordt gestimuleerd en gewaardeerd.

DBF wil voorstellingen maken die rijk zijn aan verbeelding, zowel voor de makers, maar zeker ook voor het publiek. Een ontdekkingstocht. Voorstellingen die meevoeren naar een andere plek, een andere wereld. Een wereld die ter plaatse ontstaat in de hoofden. Een zekere eenvoud wakkert de fantasie in onze ogen aan. Voorstellingen die voor een groot deel bestaan uit suggestie. Het eindresultaat van wat we noemen: ‘De kunst van het weglaten’. En waarbij het spel van de acteurs het belangrijkst is. Toeschouwers moeten ademloos kijken naar de acteur die beweegt, spreekt, zwijgt, handelt in dienst van het verhaal. Acteurs ook die erkennen dat het klakkeloos herhalen van het gerepeteerde de dood van de creativiteit is. Acteurs die scherp zijn en die bovendien in hun spel meenemen dat ze in een dubbele realiteit leven die niet ontkent mag worden. Acteurs dus die spelen: ‘in het moment’. Dat wil zeggen: spelers die kwetsbaar durven zijn en keuzes durven maken die slechts op dat unieke moment ‘waar’ zijn.
Het repertoire van DBF is breed. We willen ons niet beperken tot een bepaalde schrijver, stroming, taal of doelgroep. Wel willen we voorstellingen maken die meer doen dan louter amuseren. We willen, zoals gezegd en betoogd, allereerst de verbeelding op gang brengen en daarbij het publiek ook aan het denken zetten over wat voor ons de essentie was. De keuze van het stuk zal dus altijd samenhangen met wat ons op dat moment bezig houdt en beweegt.

Er wordt wel gesteld dat toneelvoorstellingen ‘het leven’ laten zien. Maar dan wel het leven zonder de saaie stukken waarin niets relevants gebeurt. Het leven geconcentreerd in het kader van een voorstelling. Maar ook zonder onnodige opsmuk of sensatie. Alles wat overbodig is, moet uit de voorstelling worden weggelaten. Zo kom je uit bij de essentie: bij het spel van de acteurs en de verbeelding van de toeschouwer. En daarmee geef je het publiek een ervaring die de persoonlijke kijk op het leven en de wereld kán beïnvloeden. Oppervlakkig gezien ‘gebeurt’ er in onze voorstellingen van wellicht niets spectaculairs, maar door het benaderen van de essentie en het aanspreken van de fantasie gebeurt er juist heel veel!

“Ik kan zomaar een lege ruimte nemen en die een kaal toneel noemen. Een man loopt door deze lege ruimte terwijl iemand anders naar hem kijkt.
Meer is niet nodig voor het ontstaan voor een toneelhandeling.”

(Peter Brook – De Lege Ruimte – 1972)

N.B.:
Bovenstaande ideeën, achtergronden en inzichten hebben geleid tot een
samenvatting en een bundeling van kernpunten van waar De Blauwe Feniks voor wil
staan: een zogeheten ‘manifest’.

Theaterstichting De Blauwe Feniks (DBF) is een in juni 2018 opgericht gezelschap uit Alkmaar dat theater maakt met professioneel opgeleide spelers en regisseurs. Zij gelooft in menselijke talenten als: inlevingsvermogen, fantasie en creativiteit. Deze zijn belangrijk voor het leven en de wereld.
DBF is van mening dat de huidige beeldcultuur een negatieve kant kent: de confrontatie mét en de gewenning áán de dagelijks stroom beelden kunnen de fantasie en het creatief denken negatief beïnvloeden. Daarom stelt DBF zichzelf de opdracht hieraan een tegenwicht te bieden door voorstellingen te
maken die de verbeeldingskracht juist nadrukkelijk stimuleren.
DBF wil in haar producties onderscheidend zijn door: ‘de kunst van het weglaten’. Het elimineren van al wat afleidend, overbodig en uitleggerig is.

Onderstaande uitgangspunten zijn daarbij richtinggevend.

  1. We spelen in een zo leeg mogelijke ruimte, omdat we geloven in de kracht van de verbeelding.
  2. Onze voorstellingen tonen niet uitsluitend de wereld zoals die is, maar hopen die ook (op positieve wijze) te beïnvloeden.
  3. Acteurs zijn in onze visie scheppende -/ en geen reproducerende kunstenaars. Gestreefd wordt om zo waarachtig mogelijk ‘in het moment’ te spelen. Daardoor kan een voorstelling van keer tot keer verschillen.
  4. Omdat we de input van en het contact met ons publiek belangrijk vinden zijn onze repetities openbaar. Na afloop van een voorstelling zijn we beschikbaar voor een ontmoeting of nagesprek.
  5. We beperken ons niet tot voorstellingen in theaters, maar spelen ook op locaties als: huiskamers, scholen, gevangenissen, ziekenhuizen, etc..
  6. We maken onze eigen vertalingen en bewerkingen.
  7. We richten ons op een zo breed mogelijk publiek.
  8. Een voorstelling van De Blauwe Feniks blijft voortdurend in beweging en is daarmee nooit ‘áf’. Dat geldt ook voor dit Manifest.